Terug naar de natuur… de toekomst maken bij Hoeve Nieuw Zwanenburg

Heb je weleens de sleutel gekregen van een nieuwe woning of kantoor? Dat je die voor het eerst in het slot steekt en de deur opent? Zo’n moment geeft een gevoel van de start van iets nieuws en moois, een plek waar je dromen gaat verwezenlijken. Dat is precies het gevoel dat de initiatiefnemers vanuit RWS NOVA en WVL kregen toen ze half januari de Hoeve Nieuw Zwanenburg in Oirschot betraden. Hier staan mooie dingen te gebeuren.

Hoeve Nieuw Zwanenburg

De hoeve is een monumentale boerderij in Oirschot die begin 1600 werd gebouwd en waar zo’n 9 hectare grond bij hoort. Het is nu eigendom van Rijkswaterstaat, die het graag een nuttige bestemming wilde geven. Tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven ontstond het idee om op deze plek een field lab voor biobased bouwen in de grond-, weg en waterbouwsector (GWW) te maken. Rijkswaterstaat ’s netwerkorganisatie NOVA is de aanjager van deze nieuwe experimenteer- en maakplaats.​

Perfecte plek

Dat past helemaal in maatschappelijke taken waar ook Rijkswaterstaat als grootste weg- en waterbeheerder van Nederland voor staat. Denk aan de zorg voor de leefomgeving, omgaan met het tekort en teveel aan water en de ambitie om duurzaam, biobased te bouwen. Tel daarbij op dat Nieuw Zwanenburg op een steenworp afstand ligt van Rijkswaterstaat ‘s innovatieterrein InnovA58, en samenwerking lijkt meer dan logisch. Beide projecten beschouwen elkaar als zusterprojecten. Vanuit Rijkswaterstaat's dienst NOVA is er een nauwe samenwerking met onderzoeksprogramma Possible Landscapes Regenerative City & Infra van de Embassy of Circular en Biobased Building en de onlangs door Minister Hugo de Jonge vastgestelde nationale aanpak biobased bouwen.

Rijkswaterstaat vraagt zich af

Hoe kunnen we …
• bruggen bouwen die CO2 opslaan en klimaatpositief zijn?
• bruggen zo ontwerpen dat ze alleen maar sterker worden?
• met infra een brug slaan tussen natuur, landschap en de mens?

De partners bij Nieuw Zwanenburg gaan met deze vraagstukken concreet aan de slag. Zij werken vanuit de design-gedachte. Het uitgangspunt is gelijkwaardige samenwerking. Creatieven, lokale stakeholders en kennispartners onderzoeken samen nieuwe perspectieven voor een leefomgeving die naast economische, ook ecologische en sociale waarde toevoegen. Met nadruk worden de lokale gemeenschap en situatie hierin  betrokken.

Vezelrijke gewassen ter plekke verbouwen

Op de hectares rondom de hoeve worden vanaf het voorjaar worden (nieuwe) vezelrijke gewassen verbouwd en geoogst zoals vezelhennep, olifantsgras, Corchorus (jute) en zonnekroon. Vervolgens is het de bedoeling dat ze gebruikt worden in onderdelen van bruggen, sluizen, viaducten, taluds, bebording  etc. Hoe we dit gaan laten landen, dat verkennen we nu vanuit verschillende afdelingen bij Rijkswaterstaat.

Opbrengst

De activiteiten bij Nieuw Zwanenburg moeten het volgende opleveren:

• Een nieuwe lijn om de doelstellingen van CO2-neutraal en circulair werken te halen door nu aan de slag te gaan;
• De lijn richting biobased en natuurinclusief bouwen nu verstevigen en invullen;
• Kennisbank biobased bouwen vullen met concrete toepassingen;
• Nieuwe samenwerkingen;
• Vernieuwende innovaties;
• Showcase en fieldlab biobased samen met Innova58 Kloosters en de Low Tech Campus (waterberging).

Zichtbaar innoveren

Een studententeam van de TU Eindhoven gaat aan de slag met de biobased inrichting van de hoeve en de panden op het landgoed. Ook zoeken we nog een plek voor de fietsbrug die we van de universteit ter beschikking hebben gekregen. Deze brug is gemaakt van vlas(matjes). In de brug zijn glasvezelkabels getrokken, waarmee we nauwkeurig de belasting en belastbaarheid kunnen monitoren en daarmee een nieuwe vorm van sensoring kunnen testen.

Gelijkwaardige samenwerking voorop

Naast technische innovatie staat sociale innovatie in het projecten op één. Dat betekent samenwerken op basis van gelijkwaardigheid met de 5 O’s (ondernemers, ontwerpers, onderwijs en onderzoek, overheden en vanuit de omgeving). Het kernteam van vertegenwoordigers van deze 5 O’s is al gevormd met daarin de TU Eindhoven en een aantal toppers uit de Brainport Eindhoven en omgeving.

De eerste stap is een visie maken en vervolgens een samenwerkingsafspraak te maken over hoe de innovaties in samenwerking met partners opgeschaald kunnen worden. De eerste resultaten presenteren we op de Dutch Design Week 2024 in oktober. Het idee is dan dat de hoeve één van de plekken is die je kunt bezoeken! Heb je in de tussentijd al vragen over dit initiatief neem dan contact op met Paul Meijer (paul.meijer06@rws.nl), Hans Eenhoorn of Stan Kerkhofs.