Water: meten is weten

Het waterpeil, de kwaliteit en de beschikbaarheid van water. In Nederland is altijd al veel aandacht voor water. Met het veranderend klimaat, duurzaamheid en milieubewustzijn zijn er nieuwe dimensies en vraagstukken toegevoegd aan het waterthema. Rijkswaterstaat is als grootste weg- en waterbeheerder van Nederland dagelijks bezig met de manier waarop we beter en duurzamer om kunnen gaan met water. Eén van hen is Ir Jacques Peereboom, coördinator geohydrologie bij Rijkswaterstaat. 

Jacques, wat onderzoeken jullie bij InnovA58?

We willen als Rijkswaterstaat alles doen om zoveel mogelijk water terug te brengen in het watersysteem in plaats van het op het asfalt laten verdampen of via de riolering te laten weglopen. Daarvoor is onderzoekskennis nodig. Bij InnovA58 onderzoeken we aan de snelweg A58 bij Eindhoven hoeveel regenwater van de snelweg afstroomt. Op de snelwegen ligt meestal een toplaag van ZOAB (Zeer Open Asfalt Beton) die onder meer water opneemt en relatief langzaam weer afgeeft aan de omgeving. Een deel ervan verdampt. Een belangrijke vraag die ons bezighoudt is hoeveel water er verdampt en hoeveel uiteindelijk uit de ZOAB stroomt en hoe snel dat gaat. Om daar enig vat op te krijgen, is in december een meetlocatie ingericht langs de A58 nabij verzorgingsplaats Kloosters.

Wat meten jullie precies?

We hebben een meetsysteem ontworpen waarmee we het zgn. neerslag-afvoergedrag van ZOAB voor deze locatie meten. Kortgezegd: hoeveel kuub water stroomt er daadwerkelijk van de snelweg af? Dat onderzoeken we gedurende een aantal jaren bij InnovA58.

Wat is er bijzonder aan deze metingen?

We hebben dit nooit eerder gedaan. Het is bijvoorbeeld moeilijk te meten hoeveel water er verdampt als het op het asfalt is terecht gekomen. Je moet dat echt ter plekke doen met de juiste meetapparatuur. Door hier op locatie te meten hoeveel neerslag er valt en hoeveel water er van de snelweg afstroomt, krijgen we een beter beeld van die verdamping.

Wat heb je nodig voor dit onderzoek?

We installeerden een regenmeter en een stralingsmeter op het nieuwe, geavanceerde weerstation bij InnovA58. Daarnaast hebben we een deel van de goot langs de snelweg afgedamd met cement. Water van de snelweg stroomt daardoor in een door ons aangelegde meetput en niet direct in de sloot. In de put zijn op verschillende hoogtes drie pijpjes aangebracht met een debietmeter die nauwkeurig bij kleine, middelgrote en grote afvoeren het debiet registreert. Het debiet is de 'volumesnelheid',  een natuurkundige grootheid voor een doorstromend medium uitgedrukt als volume per tijdseenheid.

Meten jullie ook de kwaliteit van het afgestroomde water?

Ja, hoewel dit onderzoek er niet specifiek op is gericht, pakken we deze kans om monsters te nemen van het verzamelde water. Zo krijgen we een eerste indruk van de waterkwaliteit in combinatie met een goede afvoermeting, zodat we ook de totale verontreinigingsvracht kunnen bepalen. Die kans hebben we niet zo vaak. We hopen dat we de meetlocatie de komende jaren verder kunnen uitbreiden en/of op meerdere plekken dit soort metingen kunnen doen. Daarmee zouden we de komende jaren veel vragen rondom de waterhuishouding van snelwegen kunnen beantwoorden.

Het mooie is dat InnovA58 sinds kort ook een internationale testlocatie is voor onderzoek naar hoe regenwater van de snelweg kan worden benut. Het is onderdeel van het internationale Rural Roadwater Rescue (RRR)-team die hiervoor in november 2023 een Europese INTERREG-subsidie kreeg. Al deze kennis en kunde kunnen we natuurlijk combineren. Zo halen we het snelst de beste mogelijkheden boven om duurzamer om te gaan met water van de snelweg.

Rijkswaterstaat voert de waterafvoermetingen uit in het kader van het programma Klimaatbestendige Netwerken (KBN).